Het aantal actieve oudere duikers in Nederland neemt toe. Op oudere leeftijd komen hart- en vaatziekten vaker voor. Een groot deel van 50-plussers hebben een of meerdere risicofactoren (bijvoorbeeld hypertensie/hoog cholesterol etc. ) voor hart en vaatziekten. Er wordt geschat dat minsten 1/3 deel van de dodelijke duikongevallen komt door een cardiale oorzaak. Een keuringsadvies ten aanzien van de verschillende hart- en vaataandoeningen moet altijd gebaseerd zijn op het advies van een deskundige duikerarts. Er zijn namelijk nog geen gerandomiseerde, dubbelblinde prospectieve onderzoeken gedaan naar het duiken met hart- en vaataandoeningen.
Voor het duiken is van belang dat de duiker geen klachten (zoals pijn op de borst) of cardiovasculaire aandoeningen mag hebben die acuut hartfalen kunnen veroorzaken. Indien u last heeft van pijn/druk op de borst in rust of bij inspanning; duizeligheid; syncope; kortademigheid of verminderde inspanningstollerantie, dan wordt duiken met perslucht afgeraden.
Heeft u wel eens last van hartkloppingen? Of gebruikt u een β-blokker (zoals metoprolol, sotalol, etc.) om de hartslag te verlagen? Een groot deel van de lezers zullen de bovenstaande vragen met ”ja” beantwoorden. Gelukkig zal dit in de meeste gevallen geen reden zijn om afgekeurd te worden. In dat geval moet er sprake zijn van voldoende inspanningstollerantie en de hartkloppingen mogen niet gepaard gaan met andere klachten. Daarnaast moeten de klachten altijd geëvalueerd worden door een deskundige (cardioloog en/of duikerarts).
Hartaandoeningen waarbij de bloedvoorziening (kransslagaderen/coronairen) naar het hart onvoldoende is
Indien er klachten zijn van ischemie (=verminderde bloedvoorziening naar organen of weefsels met als gevolg een tekort aan zuurstof en voedingsstoffen), dan betekent dit dat u niet meer mag duiken. Het hart bestaat grotendeels uit spierweefsel. Het hart heeft als taak om het bloed rond te pompen in de lichaamscirculatie. Hiervoor is voldoende spierkracht nodig. Bij ischemie kan een deel van het hart ”afsterven”, er zal dan omvoldoende spierkracht zijn om alle weefsels van voldoende bloed te voorzien tijdens inspanning. Als gevolg daarvan zal er een verminderde inspanningstolerantie zijn en ook de kans op (fatale) hartritmestoornissen kan toenemen. Indien de ischemie goed behandeld is middels medicatie of een interventie (zoals een dotterbehandeling of een bypass), en u heeft voldoende inspanningstolerantie, dan kan u weer gaan duiken. U moet dan wel beperkt duiken. De duikerarts zal dus een inspanningstest doen en hij zal de risico’s van het duiken met u bespreken. Daarnaast zal hij uitleggen hoe deze risico’s zoveel mogelijk beperkt kunnen worden, waarbij het in essentie gaat om het beperken van de inspanning en afkoeling.
In sommige gevallen zal ischemie alleen klachten geven van pijn op de borst (tijdens inspanning en/of in rust), het kan ook zijn dat u door ischemie een hartaanval (acuut coronair syndroom: myocardinfarct/instabiele angina pectoris) krijgt. Na het doormaken van een hartaanval mag u tenminste een jaar niet meer duiken. Na dit jaar is het in sommige gevallen mogelijk om weer te gaan duiken. Hiervoor gelden de volgende voorwaarden: er mag geen aantoonbare ischemie meer zijn; er is sprake van voldoende inspanningstolerantie; er zijn geen hemodynamische belangrijke of potentieel levensbedreigende ritmestoornissen (zonder medicamenteuze ondersteuning) en de ejectiefractie (=percentage dat uitdrukt hoeveel bloed er bij het samentrekken van de hartspier uit de linker- of de rechterkamer wordt geperst. Het is een goede indicatie voor de spierkracht van het hart) moet meer dan 40% zijn.
In sommige gevallen hebben patiënten ischemische klachten heeft, zonder dat ze een hartaanval hebben doorgemaakt. Om een toekomstig hartinfarct te voorkomen kan de cardioloog besluiten om een interventie te verrichten (zoals een dotter behandeling of een bypass). In het eerste jaar na dit soort ingrepen kunnen de meeste complicaties optreden. Enkele voorbeelden zijn hartritmestoornissen; plotselinge hartdood; re-stenosering en reïnfarcering. Om die reden mogen ook deze patiënten tenminste een jaar niet duiken (NB: net als de mensen met een doorgemaakt hartinfarct). Voordat u het duiken weer wil gaan hervatten is van belang dat u gekeurd wordt door een deskundige (duikerarts en/of cardioloog). Meestal wordt er dan een inspanningstest gedaan, vaak ook een echocardiogram en een 24 uur ambulante ritmeregistratie (holter-onderzoek).
Duikers die ouder zijn dan 50 jaar moet jaarlijkst gekeurd worden, dit geldt ook voor patiënten die een dotterbehandeling of bypass hebben ondergaan (PCI of CABG) en voor patiënten met een hartinfarct in de voorgeschiedenis. Daarnaast moeten deze patiënten beperkt duiken. De duikerarts zal hier meer toelichting over kunnen geven.
Bronvermelding:
Duikgeneeskunde theorie en praktijk, L. Feensta, J.J. Brandt Corstius
Standpunt cardiovasculaire screening van de oudere duiker Nederlandse Vereniging voor duikgeneeskunde, Mattijn Buwalda, anesthesioloog-duikerarts, Rienk Rienks, Cardioloog-duikerarts
